LANA

LANA

ex Gr. λῆνος post pelles, in vestium usum cessit: Hinc togae, tunicae, lacernae, et reliqua Quiritium vestimenta non nisi a pretio lanae auta colore Scriptoribus commendara legimus. Plin. l. 8. c. 47. Magna, inquit. et pecori gratia vel in placamentis Deorum, velinusu vellerum. Ut bovesvictum haminibus excolunt, its corporum tutela pecori debetur. Deinde lanarum genera exsequitur, omnemque Romanorum cultum inde confectum ostendit. Addit ex Vatrone, lanam cum colo et fuso Tanaquilis in templo Sangi durâsse, factamque ab earogam Regiam undularam, qua Tollius Rex usus fuerit. Atquo inde factum, ut unbentes Virgines comitaretur colus compta et fusus cum staminoe et Sponsa mariti fores lanâ coronaret: cum prius nova Nupta in pelle lanata considerer, quem Roman orum morem ex Festo observat: Ioh. Meurs. Comm. ad Lycophron. Vide quoque de cingulo earum ex lana facto, infra ubi de Nuptriis. Nempe hanc vivae pecudes homini vestiendo commodant. Unde Ovid. Met. l. 15. v. 117. et seqq.

sic de pecore:

—— —— Inque tuendos

Natum homines, pleno quae fertis in aequore nectar.

Mollia quae nobis vestras volamina lanas

Praebetis, vitaque magis, quam morte iuvatis.

Et quidem hae Lanae, antequam otnderentus, velli solebant; Romaesc. et vicinis in locis (in Graecia enim et Iudaea etiam antiquitustondebantur) unde velleri nomen, ut est apud Varron. de Lipg. Lat. l. 4. et de Re Rust. l. 2. Plinii quoque est l. S. c. 48. Oves non ubique tondentur: duratquibu sdam in locis vellendi mos, Sedtondendi consuetudo Hebraeis in primis vetus fuit: qui et ob summos lanae usus, tonsurae tempore, convivium celebrabant, ut Absolomum 2. Sam. c. 14. v. 26. et Nabalem. 1. Sam. c. 25. v. 7. fecisse legimus. Hodie praecipua bonitas est Lanae Anglicana: cuius qui rationem arcessunt a pabulis minus laetis, tueri se possunt Matone, qui laeta Opiliones pabula fugere iubet Georg. l. 3. v. 386. Sane a solo parum fertili lanam reddi subriliorem. Cardani etiam iudicium est Subtilit. l. 10. Addunt de Anglicana alteram item rationem, quod eâ regione oves vix bibant; sed, ad sitim exstinguendam, caelesti fere rore sint contentae. Verum lanae huius honitas ignota vett. Romanls fuit, a quibus praedicari quidem in Asia videas vellera Milesia, Laodiceva, et quaedam alia: de quibos Plin. l. et c. cit. In Graecia autem extolli a Vett. Atrica soler: unde apud Athen. l. 9. p. 218. et l. 6. p. 284. quaestio illa. Εἰ τῶ Α᾿στικῶν ἐρίων ἐςτὶ μαλακώτερα, Sintne lanae aliquae Atticâmolliores? Laudat et Plutarch. l. περὶ τοῦ ἀκούειν; et Laberius Paupertats, apud Nonium in Lanitia. Commendabatur itidem vicina Megarensis. In Italia autem, praecipue in pretio erat illa e Magna Graecia, uti Apula, maximeque Tarentina: proxima cum Parmensis, tum Altinas; illa ex Galliae Cispadanae colonia, haec ex Altino, Venetae regionis municipio. Iungit eas Mart. l. 14. Apoph. Epigr. 155. cuius Epigraphe Lanae albae.

Velleribus primis Apulia, Parma secundis

Nobilis: Altinum tertia laudas ovis.

Columella l. 7. c. 2. Generis eximii Calabras, Apulasque, nostri existimabant; earumque optimas Tarentinas. Nunc Gallicae pretiosiores babentur, earumque praecipue Altinates. Item quae circa Parmam et Mutinam, macris stabulantes campis. E quibus locis lucem capit Varro de Re Rust. l. 2. c. 2. Pleraque similiter faciendum in ovibus pellitis; quaepropter lanaebonitatem (ut sunt Tarentinae et Atitiae) pellibus integuntur, ne lana inquinetur; quo minus vel infici recte possit, vel lavari ac parari. Ubi pro Atticae (ut P. Victor. legit) in prioribus editionibus cunctis erat Altinates. Quamvis verisimile sit, non Tarentinas modo oves, sed Articas item velleribus integi consuevisse. Nam de Megarensibus Atticae tam vicinis diserte id nos docet Laertius in Diog. qui εν Μεγαρεῦσιν προβάτων τᾶς δέρμασιν ἐσκεπασμένων, meminit. Horat. Carm. l. 2. Ode. 6. v. 10. eas pellitas dicit:

Dulce pellitis ovibus Galesi

Flumen.

Galesus autem, ut eum ad locum annotat ver. Interpres, siuv. est iuxta Tarentum; ubi, prae pasturae copia, vel dulcedine, molliores ovibus lanae sunt. De tectis igitur Tarentinorum ovibus sermo est, quod non animadvertit Vir eruditus; qui miratur, pellitarum epitheton, quia oves omnes, imo et animantium aliae, sint pellitae. Huiusmodi vero pecori opponitur colonicum; proximae tamen post tectum dignitatis; quia non gramine, sed rubis, pascitur, Plin. l. 8. c. 47. Vilius montanum pecus: de quo sic Lucilius, apud Festum in Solox;

Pascali pecore ac montano, hirto atque soloce.

Ubi solox pecus vocatur, quomodo et lanam solocem pro hirta duraqueve Titnius in Barathro, apud eund, dixit. Gerh. Ioh. Voss. de Orig. et progr. de Idolol. l. 3. c. 70. Praeter enumerata Lanarum genera, Selgicatum quoque meminit Tertullianus de Pall. quas quia nusquam alibi, nisi heic, memoratas reperêrunt nonnulli, iedo amovêrunt et Gallicas reposuêrunt. Sed ex Strab. non difficulter colligitur, nomen aliquod pretiumqueve tunc Selgicarum fuisse lanarum, quarum magnus proventus ex Selgico territorio erat, vide eum l. 12. p. 571. et infra in voce Selgae, etc. Transeo ad colores. Et quidem nativa vocabant vellera, quae naturâ colorante tincta essent. Mart. l. 1. Epigr. 97. cuius Epigraphead Scazontem.

Nativa laudat, habeat, et licet semper

Fuscos, colores, Galbanos habet mores.

Hinc nativus color, pro fusco vel nigro. Nonius, Pullus color est, quem nunc Spanum vel nativum dicimus. Spanus. a lanis Hispanis, quae nigrae erant; praeter nigrum tamen, multi alii colores nativi. Nam et leucophaeus et fulvus et rutilus, inter nativos colores numerantur, et horum omnium colorum lanae sunt, non ab arte sed a natura sic coloratae. Inter hyacinthorum species, unus quoque, qui nativus dicebatur, erat: hic dilutior et minus roseus, quam rhodinus, quem vulgo rubinum vocant Galli. Vide Epiphan. de variis hyacinthorum coloribus. Baeticae autem rutili coloris erant lanae. Tarentinae pulliginis suae, ut loquitur Plin. Sic coloris sui dictae, quae suum et naturalem colorem retinehant. nec alienum imbiberant: Nam lanarum nigrae sui coloris retinentissimae sunt, nec ullum alium bibunt, ἰδιόχρωμα Graecis. Tales Hispanae lanae: unde Spanum colorem et nativum de nigro dixêre. Κοραζ`α Strab. haec vellera, quae Romam ex Hispania afferebantur. l. 3. quod perperam de Coraxis Scythiae populis accipiunt. Unde enim in media Hispania Coraxi? Potius itaque de lanis loquitur coloris coracici sive corvini, quae inde in Italiam importarentur, cum prius vestes importari solitae essent. Ε῎ρια τῶ Κοραζῶν, sunt lanae coracinae: tales enim Hispanae, Plin. l. 8. c. 48. Hispania nigri velleris praecipuas habet. Κοραζὸς autem Graecis niger est, a corvi colore. Vide eund. Strab. l. 12. ubi pro κορακἡν χρόα, lege κοραζὴν χρόαν: Plutarch. de Flum. ubi de Inacho et Strymone: Hesych. in voce κοράττειν, et plura hanc in rem apud Salmas. ad Pall. Tertull. Totus Plinii locus sic sonat: Hispania nigri velleris pracipuas babes: Pollentia iuxta Alpes cani: Asia rutili, quas Erythraeas vocant: Canusiam fulvi: Tarentum et suae pulliginis. Notat praeterea, Istriae Liburniaeque lanam pilo propiorem, quam lanae, pexis vestibus alienam, et quam sola ars scutulato toxtu commendat in Lusitania. Erant antem pexae vestes, in quibus, ob villorum densitatem, nec stamen nec trama appareret ut infra videbimus. Fiebant vero ex lana cum textilia, tum conctilia, quae et Caesari subcoacta vocata. Belgae vilten vulgo dicunt; imo et iam complurius Saeculis appellata feltra vel filtra: quo modo nominant Helmodus Presbyter, Hioningus Lector, Herthonus Armenius, pluresqueve alii, ut cum Meursio ostensum. in Gloss. Grecobarb. tum Henr. Spelmanno Archaol. in voce Feltrum. Est vero satis verisimile, vilten et filtra, esse ex Graeco πιλητ`α vel πιλωτ`α: quo modo dicuntur τ`α ἐκ τοιχῶν συντιθὲμενα, e pilis composita. Itaque quod Graecis συμπιλεῖν, id Latinis conciliaere, a ciliis, i. e. pilis, Varro de Ling. Lat. l. 5. Magnus vero coactilium usus: nam et pilei inde, et vestimenta alia, pluviae arcendae, confiunt. In bello etiam iuvare, indicat illud Caesaris Bell. Gall. l. 3. Omnes fere milites aut ex subcoactis, antex centonibus, aut ex coriis tunicas, aut tegmenta fecerant, quibus tela vitarene. Quod plenius explicat Plin. l. c. Lana et per se coacta vestem

faciunt; et si addatur acetum, etiam ferro resistunt; imo vero etiam ignibus. Ac subdit inde, ut inserviant quoque tomentis, Gallicano, ut videtur, invento. Voss. ubi supra. Unde autem Lana vestibus texendis materia primum esse coeperit, quo modo et a quo

inventa sit? non adeo liquidum est, Tertullian. de Pallio, Cedo, inquit. iam de vestea, quod Agyptii narrant et Alexander digerit, et Afer legit, eâ tempestate Osiridis, quâ ad illum ex Libya Ammon vasit ovium diver: denique cum ipsis Mercurium autumant forte palpati arietus mollitis delectatum, deglubâsse oviculam: dumque pertentat, quod facilitas materia suadebat, tractu prosequevente filum eliquâsse, et in vestis pristina modum, quam philyra tenui vinxerat, texuisse. Sed vos omnem lanitii dispensationem structuramque telarum Minervae malvisitis, cum penes Arachnen diligentior officina. Secundum illum ergo ex facto Mercurii, dum vellus arietis pertentat, mollitie eius delectatus, et dom floccum lanae forten avulsum longius trahit, et filatim ducit, neri posse lanas et in modum restis tiliacei, quales prius fiebant, pussetorqueri, ostensum est: atque ex eo Isis docta lanae vestis texturam primaapud Aegyptios prodidit. Exindemateria, pergit Tertullian. i. e. ex eo tempore, materia texendis vestibus prodita, nec lanea tantum et de ovibus: sed mox etiam de aliis rebus, quae postmodum ad exemplum lanae repertae sunt, quaeque idoneam vestificinae materiam, haud secus aclana, praebuêrunt; utlinum, sericum, bombycinum et alia id genus. Plin. quoque l. 7. c. 56. textilia Aegyptios invenisse scribens, textilia de lana intelligit: nam lini inventionem tribult Arachnae. Antea non textiles, sed plexiles vestes fiebant, ex restibus aut vinculis tiliaceisinter senexis et plexis, in retis modum: ex papyro etiam tales et iunco, et exmateria fluminea, quam Graeci φλοῦν vocant, plecti morisetat, vide Meletium de Nat. Hom. cuiusmodifuit Indorum vestis, apud Herod. quam φλοίνην vocat, l. 3. Vide iterum Slamas. l. e. Porro in usum tomenti lana venit, cum antea torus stramentitius, qualis adhuc in castris aetate Plioli retinebatur, adhiberetur. Id idem inventum Gallicum existimar, ut dictum. Ex eadem pilei confecti, iam veteribus Aegypti Regibus, quorum iudicio lanea vestes profanae, linteae sacrae erant: hodiequeve inprimis Persarum Reges, ur ab Homaritis s. Turcis distinguantur, lineo albo turbante illis relicto, alio utuntur, e cuius medio pileolus acuminatus e lana constipara coloris rubri confectus, senisutrinqueve gradibus alsurgit. Quare a lana sunt qui velint illos Reges per excellentiam dictos Sofi, quod nomen Arabice lanam sonat. Imo et udones, soccorum genus, non solum ex lino, pilisqueve hircinis caprinisqueve sed etiam ex lana consectos, indigitat Mart. l. 14. Apoph. Epigr. 140. cuius Epigraphe Udones Cilicii.

Non hos lana dedit, sed olentis burba mariti,

Cinyphio poterit planta latere sinus etc.

Nec a facris lana exulavit; Quamvis enim Aegyptii inprimis, non nisi lineis vestibus in Deorum cultu uterentur, unde linigeri Isidis Sacerdotes Scriptoribus appellari: lanea tamen vitra et laneus orbis in dumentum familiare Diis Laribus erant, eo quod lana notissimum et familiare maxime vestimentum subministraret, docente Plin. l. 21. c. 3. Meminit eius Propert. l. 4. Eleg. 6. v. 5.

Costum molle date, et blandi mihi thuris bonores,

Terque focum circa laneus orbis ent:

e cuius l. 3. Eleg. 3. coronam hanc in expiatoriis et magicis sacris receptissimam fuisse colligitur. Unde et apud Virg. in Pharmaceutria, Ecl. 8. v. 64.

Effer aquam et molli cinge haec altaria vitrâ.

Filum lana etiam Flaminum velamen erat, quo in apice semper tectos esse oportebat. Liv. l. 1. Legatus, ubi ad fines eorum venit, unde res repetuntur, capite velato (filum lanae velamen erat) Audite Iuppiter, inquis, etc. et Serv. in Aen. l. 8. Flamines in capite pileum habebant, in quo erat brevis virga desuper babens lavae aliquid. Unde sunt qui ab hoc silo, illos quasi Filamines appellatos velint etc. Sed de Coronis e lana plura infra, ubi et de Lanae, in puerperiis, supplicationibus, luneribus usu. Etiam vero lanis involvebant Vert. affectam partem Suet. Domit. c. 17. Sinisteriore brachio, velut egro, lanis fasciisque obvoluto. Qtque hae sunt lanae, quarum meminit Ulpian. §. net ea quidem, l. si cui lann. D. de leg. 3. et Mart. l. 12. Epigr. 91. cuius Epigrpahe ad Charinum.

Quod Lanâ caput alligas, Charine,

Unde saepius apud Hippocratem, aliosqueve Medicos legas, ἐρίοις ἐπικαταδεῖν aut περιελίςςειν προσηνείης ἕνεκα, i. e. ut pars affecta commodius sese habeut. Vide quoque Aristidem, Leont. Ep. ad Lamiam, Artemid. l. 1. et supra in voce Focale item Galbea, Hapsus etc. Ut de usu Lanae sacro aliquid addam, eius primitias solvi Deo solitas, discimus ex Deut. c. 15. v. 19. Neque tondete primogenitum gregis tui. Idem c. 18. v. 4. Primitias villeris ovium tuirum ei (Sacerdoti) dato. quam legem multis explicat Maimonides in Biccurim c. 10. Eodem referri porest, quod propter Deum pauperi dabant. Hiobi c. 31. v. 19. et 20. St quem perire vidi vestis inoptâ, et pauperem absque operimento, si von mihi benedixêrunt lumbi eius, ac non inxaluit agnorum meorum vellere. Sed et ad sacra pertinetaspergillum ex hyssopo et lana coccinea, de quo Lev. c. 14. v. 49. et Hebr. c. 9. v. 19. Imo praeter autum argentum, aes, sericioc lanarum sila, hyacinthina et putpurâ ac cocco tincta linum

xylinum, caprarumqueve pilos, arietum quoque ac melium vellera, ad Tabernaculi constructionem adhibita legas Exodic. 35. v. 5. et 9. De aliis gentibus aliquid infra dicemus, ubi de Laneis Coronis. At Aegyptii omnem in sacris lanae usum damulârunt, qua de re Plutarch. multa philosophatur l. de Iside, cui adde Apuleium Apolog. ubi inter alia. Quippe lana, ait, segnissimi corporis excrementum, pecori detracta iam inde Orphei et Pythagorae scit is, profanus vestitus est etc. Ceterum lanae cum lino mixtionem prohibuit Ifraelitis Deus Lev. c. 19. v. 19. Non induetis lanam et linum simul. Quod Iosephus ad solum populum restringit, Sacerdotibus id permissum esse, asserens. At non solum nulla pars vestitûs Sacerdotalis ex tali mistura constitit, sed et certi ministerii rempore lanearum vestium usu ipsis prorsus fuit interdictum Ezech. c. 44. v. 17. Cum ingredientur portas interiores, vestes lineas induent, nec ascendat supereos lana. Potius igitur plebi hic nihil peculiare mandare, sed omnes Israelitas hoc ritu ad morum simplicitatem revocare voluisse Deum, dicemus cum Theodoreto in Levitic. Quast. 27. et Cyrillo de adorat. l. 7. Plura de Lena, vide apud Sam. Bochart. Hieroz. Parte prior. l. 2. c. 45. ubi, inter alia, de Lana tributo, a Regibus Moab Israelis Regibus pendi olim sulito; de Lana Damascena, in S. Scriptura, celebri, cuius famam sericum et gossypium, quorum hodie Damasci maximus proventus est. obscuravêrunt; de plaga item lepra, in veste lanea, aut linea, Lev. c. 13. cuius apud exoticos Scriptores nulla mentio: nec non hic infra. A Lana nomen esse Sophinae fam. in Persia hodieque regnatrici, dicemus infra in voce Sophi. De Lana vero arborum. Vide infra in voce Lanugo, uti de Lana conchae margaritiferae, in voce Pannicum.